FORM TASARLAMAK

Ders sonunda yapabilecekleriniz:

-Bir form tasarlamak.

-Form kullanımını açıklamak.

-Değişik form yaratma ve kullanma tekniklerini görmek.

I. FORM KULLANIMI

Bir Access veritabanında, ana tasarım tablolar ve ilişkiler olara yapılır. Bu tasarım, tablolara dayanan sorguları, formları ve raporları tasarlamak için çok önemlidir. Genelde tablolar üzerine yaratılan formlar veri girişi ve görüntülemek için kullanılır. Örneğin malzeme tablosundaki verilerin daha iyi bir şekilde veri girilebilir bir ekrana kavuşması ve görüntülenmesi için formlar kullanılabilir.

Formlar verilerin alan olarak alt alta (sütunlu) ya da yatay (sekmeli) bir şekilde görülmesini sağlarlar. Bu tasarım şekillerine columnar ve tabular denir. Bir cari hesap kartı genellikle columnar (sütunlu form) olarak tasarlanır.

Formlar sayısal sütunların alt toplamlarını gösterebilir. Bu işlem için formların tasarım görünümünde formun Form Footer bölümü genişletilir ve form üzerinde listelenen (genellikle tabular-sekmeli) alanın adı sum ya da istenen bir diğer formülle toplanır:

=sum([tutar])

=topla([tutar])

Yukarıdaki ifade formun Footer (Alt başlık) kısmına araç kutundan eklenen bir TextBox içine yazılır ve bu şekilde genellikle tabular olarak görüntülenen form üzerinde alt toplam alır.

A. BİR FORM YARATMAK

Bir form yaratmak için veritabanı penceresi kullanılır. Buradan Forms tabına tıklanarak mevcut formlar görülür ya da yeni bir form yaratılır. Burada New (Yeni) düğmesine tıklanarak istenilen şekilde form yaratılır:

Yeni bir form yaratmada kullanılan yöntemler şunlardır:

Yöntem Açıklama

Design View(Tasarım Görünümü) Boş form oluşturulur ya da seçilen tablo ya da sorgunun alanları tasarlanır.

Form Wizard(Form Sihirbazı) Adım adım istenilen alanların seçilip bir form oluşturulur.

AutoForm: Columnar (Otomatik Form: Sütunlu) Sütun tipinde (bir sayfada bir kayıt) form yaratır. Özellikle müşteri kartı, stok kartı, personel kartı gibi verilerin gösterimi için idealdir.

AutoForm: Tabular (Otomatik Form: Sekmeli) Yatay olarak bir sayfada çok sayıda kayıtın yer aldığı formlardır. Özellikle cari hareket, stok hareket, sipariş kayıtları gibi veriler için idealdir.

AutoForm: Datasheet (Otomatik Form:Veri Sayfası) Çalışma tablosu biçiminde formlar. Tabloların veri tablosu görünümünde bir form yaratmak için kullanılır.

Chart Wizard(Grafik Sihirbazı) Grafik oluşturur.

PivotTable Wizard (Özet Tablo Sihirbazı) Microsoft Excel'i çağırarak bir özet tablo oluşturur.

NOT: Form yaratma tipini seçtikten sonra; formun hangi tablo ya da sorgu üzerinde yaratılacağı belirlenir. Bu amaçla tablo ya da sorgu seçilir. Pratikte form sihirbazı ile form hazırlamak daha kolaydır. Form sihirbazını kullanmayarak kullanıcı form üzerindeki alanları kendisi yerleştirerek de form yaratılabilir.

1. TASARIM GÖRÜNÜMÜ

Bir form yaratıldıktan sonra üç görünüme sahip olur. Formun normal görünümü formun kullanılabilir olduğu görünümdür. Design (tasarım) görünümü ise formun yaratıldığı; alanlarının düzenlendiği, yerleştirildiği bir görünümdür.

Varolan bir formun tasarım görünümü onun tasarlanmasını sağlarken, yeni bir formun tasarım görünümünde açılması ise onun yeni baştan bir tablo temelli (bound) ya da menu formu gibi kullanmak üzere bilgi temsil etmeden kullanılmak üzere tasarlanması anlamına gelir.

2. FORM SİHİRBAZI

Form sihirbazı en kolay form yaratma tekniğidir. Sihirbaz formu oluşturacak tablo ya da sorgunun temelinde istenilen tasarımda bir form yaratır.

Form sihirbazında Available Fields (Kullanılabilir alanlar) sütununda duran alanlar; sağ tarafa form üzerine Selected Fields görülmek üzere alınırlar. Alanların hangilerinin ya da tamamının seçilerek sağ taraftaki kutuya taşınır.

Ardından Next (İleri) düğmesine basılarak formun alanlarının nasıl gösterileceği (formun tipi) seçilir.

Form türleri:

Form Türü Açıklama

Columnar (Sütunlu) Kolon tipinde (bir sayfada bir kayıt) form yaratır. Özellikle müşteri kartı, stok kartı, personel kartı gibi verilerin gösterimi için idealdir.

Tabular (Sekmeli) Yatay olarak bir sayfada çok sayıda kayıtın yer aldığı formlar. Özellikle cari hareket, stok hareket, sipariş kayıtları gibi veriler için idealdir.

Datasheet (Veri Sayfası) Çalışma tablosu biçiminde formlar. Tabloların veritablosu görünümünde bir form yaratmak için kullanılır.

Justified (Dayalı) Alanların form üzerine yatay ancak sütünlü biçimde sıralandığı bir form şeklidir.

Form biçimi seçenekleri formun görünümünü etkiler. Desenler, renkler ve zeminlerin seçildiği bu seçenekler formların iyi görünümü sağlamak için kullanılır. Ardından formun adı verilerek veritabanına eklenir. Bu aşamada form istenirse içindeki bilgilerde açılır (varsayım) ya da tasarım görünümünde açılır.

Ardından Finish (Son) düğmesine basılarak seçilen düzende form oluşturulur:

3. OTOMATİK FORM YARATMAK

Veritabanında bir tablo seçilir. Ardından Access veritabanı araç çubuğunda yer alan yeni nesne düğmesine tıklanır. Buradan AutoForm seçilerek tablo için form yaratılır.

4. FORM ÜZERİNDE HAREKET

Kolonlu (columnar) olarak oluşturulan formlarda bir sonraki, bir önceki, ilk ve son kayda geçmek için formun alt satırında bulunan kayıt göstergeci kullanılır:

Formun altında yer alan bu düğmeler aracılığıyla bulunulan karttan bir sonraki karta ya da bir önceki karta hareket edilebilir.

5. YENİ VERİ GİRİŞİ

Mevcut form üzerinden tabloya veri girmek için aracı kullanılır. Bu araca basıldığında tablonun en son kaydının ardından yeni bir kayıt girmek için tablo alanları boşaltılarak yeni bir kayıt alanı açılır:

6. YENİ FORM TASARIMI

Yeni bir form tasarımında form üzerinde alanları temsil etmek üzere araç kutusu kullanılır: Araç kutusu (Toolbox) üzerinde denetimlerinin (denetimlerin) bulunduğu bir araç listesidir. Kullanıcı istediği aracı buradan alarak form üzerinde yaratabilir (çizilebilir). Denetimler, kullanıcının veri girişini, seçeneklerini vb. isteklerini kabul eder. Denetimlerin belli özellikleri (properties) vardır. Bu özellikler denetimin görünümünü, konumunu, boyutlarını, rengini, davranış biçimini (kullanıcının hareketlerine tepki) vb. yönlerini tanımlar.

1. ARAÇ KUTUSU

Araç kutusu (Toolbox) denetimleri yaratmak için kullanılır: Araç kutusu üzerinde bulunan araçlar ve işlevleri şunlardır: Araç kutusu üzerinde bulunan araçlar belli bir denetimin form üzerine eklenmesini sağlarlar.

Denetim Sihirbazı (Control Wizard), belli denetimlerin yaratılmasına yardımcı olur. Denetim sihirbazı özellikle form üzerine Komut düğmelerinin (command buttons) yerleştirilmesini ve bunların belli bir işlem için bağlanmasını sağlar. Örneğin boş bir form üzerine konan bir komut düğmesiyle diğer formları açmak ve böylece bir ana menü oluşturmak gibi.

Araç kutusunda yer alan denetimler (kontrol ) listesi:

Kontrol İşlevi

Metin Kutusu (Textbox) Karakter (text), sayılar ve simgelerden oluşan verilerin göstermeye yarar.

Etiket (Label) Açıklayıcı bilgiler verir.

Seçenek Kutusu (Option Button) Durumun doğru ya da yanlış (Yes/No) olduğunu belirtir. Seçeneklerden birisinin seçilebileceği durumlarda kullanılır.

Aç/Kapa Düğmesi (toggle button) Aç/kapa düğmesi (toggle button) bir durumu gösterir.

Liste Kutusu (List box) Bir değerler listesini göstermek için kullanılır. Kullanıcı listeden bir değeri seçerek seçimini yapar.

Combo Kutusu (Combo Box) Metin kutusu ve liste kutusunun özelliklerini birlikte taşıyan bir kontroldür.

Grafik (Graph) Form ya da rapor üzerinde bir grafiğin çizilmesini sağlar.

Komut Düğmesi (Command Button) Bir makroyu (macro) ya da Access Basic kodunu (event procedure) çalıştırmaya yarar.

Bağımsız Nesne Çerçevesi (Unbound object frame) Bağımsız nesne çerçevesi (unbound object frame), bir grafiği, bir resmi ya da bir OLE nesnesini (herhangi bir diğer uygulamadan alınan bir resim vb.) gömülü (embed) olarak ya da bağlı (linked) gösterir.

Bağlı Nesne Çerçevesi (Bound object frame) Bağlı nesne çerçevesi (Bound object frame) ise Access veritabanı içinde bulunan bir resmi, grafiği ya da bir OLE nesnesini gösterir.

Çizgi (line) Çizgi (line) aracı; form üzerinde yatay, dikey ya da çapraz bir çizginin (doğrunun) çizilmesini sağlar.

Dörtgen (Rectangle) Dörtgen (Rectangle) aracı, form üzerinde bir dörtgen çizmeye yarar.

Seçenek Grubu (Option Group) Kontrol kutuları, seçenek kutuları ve aç/kapa anahtarlarını içeren çerçeve.

B. ANA VE ALT FORMLAR

Stok kartı tablosu ile sipariş arasında bir-çok türünde bir ilişki vardır. Bu tablolar form haline getirildiğinde de bu ilişki devam eder ve form tasarımında ya da alt formu ana forma sürükleyerek bırakarak birleşik formlar yaratılabilir.

Ana Form (Main Form): İçinde bir form (alt form) olan formdur. Genellikle bir sabit bilgi formu; Müşteri formu, Stok formu vb. Formlar ana form olarak kullanılırlar.

Alt Form (Sub Form): Bir formun içinde bulunan form. Alt formlar genellikle bir hareket formlarını; cari hareket, stok hareketi, sipariş vb. kayıtları içerirler.

NOT: Bir ana form içinde yer alan ana ve alt form arasında bir ilişki mutlaka vardır; Alt forma ana forma ait olan kayıtları gösterir.

1. ANA VE ALT FORMLARIN TASARIMI

Bir ana ve alt (Sub/Main) form yaratma işlemi; içinde birden çok form olan bir birleşik form yaratma işlemidir. Birleşik formu yaratmadan önce; formun ne için kullanılacağı düşünülmeli ve tasarlanmalıdır.

Form sihirbazı kullanmadan bir Ana/alt form yaratmak için önce iki form da yaratılmalı ve kendi adlarıyla saklanmalıdır. Ana form bir tablo üzerine, alt form ise bir tablo ya da sorgu üzerine kurulabilir. Alt formu ana forma eklemek için; Alt form ana form üzerine sürüklenir.

UYGULAMALAR

Varolan örneğimizde tablolar ve sorgular üzerine formlar oluşturalım:

Bilgiler:

STOK KARTI MUSTERİ KARTI SİPARİŞ ANKET

Kodu Kodu Tarih Kodu

Tanımı Unvanı Sip No Anket Metni

Grup Kodu Grubu Mus Kodu

Satıcı Firma Adresi Stok Kodu

Birimi İlçesi Birimi

Birim Fiyatı İli Adet

KDV Tel Taşıyıcı Firma

Depo Kodu Fax Siparişi Alan

Paket Kodu Vergi Dairesi

Açıklama Vergi No

Resmi Kredisi

Hesap Açılış Tarihi

Resmi

Web sitesi

PERSONEL (SİPARİŞİ ALANLAR) TAŞIYICI FİRMA

Kodu Kodu

Adı Soyadı Ünvanı

Adresi Adresi

İli İli

İşe Giriş Tarihi Güzergah

Yapılabilecek formlar:

-Stok kartı için columnar bir form

-Müşteri kartı için columnar bir form

-Anket için columnar bir form

-Personel için columnar bir form

-Taşıyıcı için columnar bir form

-Sipariş için tabular bir form

GÖZDEN GEÇİRME

1. Tabular (Sekmeli) ve Columnar (Sütunlu) formların amacı nedir?

2. Bir form yaratmak için kaç tane yolunuz var?

3. Formları yararları ve tipik kullanım alanları nelerdir?

4. Alt/Ana form kavramı nedir? Böyle bir yapı için örnek verin?